به طور کلی بیماری کبد چرب در دو نوع عمده و اصلی طبقه بندی می شود، کبد چرب ناشی از الکل و کبد چرب غیر الکلی. میزان شیوع بیماری کبد چرب در میان ایرانیان بسیار نگران کننده بوده و مطابق آمار حدود 40 درصد از افراد جامعه مبتلا به این بیماری رو به گسترش می باشند. کبد چرب یکی از عوامل موثر در بروز نارسایی و از بین رفتن کبد می باشد .  چاقی، فعالیت بدنی اندک و ناکافی و مصرف بیش از حد روغن، نمک و شکر مهمترین فاکتورهای بروز کبد چرب غیر الکلی می باشند. تغذیه مناسب، صرف نظر از نوع و یا منشا بیماری ( الکی و غیر الکلی) از مهمترین و مناسب ترین رویکردهای درمانی در خصوص کبد چرب محسوب می گردد .

همان گونه که از نام بیماری قابل تشخیص می باشد ، بیماری کبد چرب به معنای وجود مقادیر زیاد و بیش از حد چربی در کبد می باشد . در یک بدن سالم کبد به دفع مواد سمی و تولید صفرا ( پروتئین هضم کننده) کمک می کند . چرب شدن کبد سبب آسیب و کاهش کارایی آن در انجام وظایف مهم و حیاتی ذکر شده می گردد .

به طور کلی  محور های رژیم درمانی کبد چرب شامل موارد زیر می باشد :

• مقادیر زیاد و فراوان میوه و سبزیجات
• مصرف حبوبات و غلات کامل (سبوس دار) حاوی مقادیر فراوان فیبر
• محدود نمودن مصرف شکر افزوده، نمک، اسید چرب ترانس، کربوهیدرات های تصفیه شده و فاقد سبوس و چربی اشباع
• عدم مصرف الکل

یک برنامه غذایی مبتنی بر کاهش دریافت کالری و چربی، به شما در کنترل وزن و کاهش خطر ابتلا به کبد چرب کمک می کند . در حالت ایده آل ، اگر شما دارای اضافه وزن می باشید می بایستی نسبت به کاهش 10 درصدی وزن بدنتان اقدام نمایید .

مواد غذایی موثر و مفید در پیشگیری و درمان کبد چرب :

• قهوه : مطالعات نشان داده است که افراد مبتلا به کبد چرب که در برنامه غذایی روزانه شان به مقدار قابل توجهی قهوه مصرف می کنند در مقایسه با بیمارانی که نوشیدنی های حاوی کافئین مصرف نمی کنند، با آسیب کبدی به مراتب کمتری مواجه هستند. به نظر می رسد کافئین سبب کاهش میزان آنزیم های غیر طبیعی کبد در افراد در معرض خطر این بیماری ها می گردد.

• سبزیجات برگی : ثابت شده است که کلم بروکلی به پیشگیری از ساخت چربی در کبد موش کمک می کند .  مصرف بیشتر سبزیجات برگی نظیر اسفناج، جوانه کلم پیچ و کلم بروکلی همچنین به کنترل و کاهش وزن کمک می کند. از این رو پیشنهاد می گردد دستورالعمل بنیاد کبد کانادا با نام ادویه سبزیجات را امتحان کنید که در برگیرنده دستورالعمل های مصرف سبزیجات به جای نمک، چربی و شکر در راستای کاهش دریافت کالری با تضمین عدم کاهش معنادار طعم و عطر مواد غذایی می باشد .  ( در شماره های بعدی مجله دانستنی ها به بیان تعدادی از این دستورالعمل ها خواهیم پرداخت. )

• توفو ( پروتئین سویا) : در مطالعه ای که دانشگاه ایلینویز بر روی موش ها انجام داد مشخص شد که پروتئین گیاهی سویا که به میزان زیادی در مواد غذایی نظیر توفو یافت می شود ، می تواند سبب کاهش ساخت چربی در کبد گردد . همچنین توفو  به دلیل مقادیر اندک چربی و فراوان پروتئین از نظر تغذیه ای بسیار حائز اهمیت می باشد .

• ماهی های چرب: ماهی های چرب نظیر سالمون، ساردین  و قزل آلا دارای مقادیر فراوانی اسیدهای چرب امگا 3 می باشند که این چربی های مفید به بهبود سطح چربی و کاهش التهاب کبدی کمک می کنند.

• غلات کامل : در کنار تامین انرژی مورد نیاز بدن توسط غلات کامل، فیبر موجود در آنها سبب ایجاد احساس سیری بلند مدت تر و در نتیجه کنترل بهتر و مطلوب تر وزن می گردد .

• گردو: این گروه از خشکبار دارای مقادیر زیادی اسیدهای چرب امگا 3 می باشد. تحقیقات نشان داده است که در  افراد مبتلا به کبد چرب، مصرف گردو سبب بهبود معنادار نتایج آزمایشات و تست های پزشکی کبد شده است.

• شیر و لبنیات کم چرب : شیر و لبنیات سرشار از پروتین محلول در آب  وی (whey) می باشد که مطابق با تحقیقات صورت گرفته آزمایشگاهی دارای نقش محافظتی موثر در برابر آسیب های کبدی می باشد .

• روغن زیتون : این روغن سلامت بخش حاوی مقادیر فراوانی از اسید چرب امگا 3 می باشد. مطالعات نشان داده است که روغن زیتون به کاهش مقادیر آنزیم های کبدی و کنترل وزن کمک شایانی می کند .

• سیر : این غذای معجزه گر و سلامت بخش علاوه بر افزودن عطر و طعم خاص به ماده غذایی سبب کاهش چربی و وزن در بیماران مبتلا به بیماری های کبدی می شود .

• چای سبز : داده های بسیاری از تحقیقات حاکی از خاصیت ممانعت کننده چای سبز از تشکیل چربی در بدن می باشد، هر چند که هنوز نتایج ارائه شده به قطعیت کامل علمی در این خصوص منجر نشده است. چای سبز همچنین دارای خواص سلامت بخش دیگری از کاهش کلسترول گرفته تا بهبود عملکرد خواب می باشد .

غذاهای مضر و نامناسب برای افراد با بیماری کبد چرب :

گروهی از مواد غذایی هستند که بیماران مبتلا به کبد چرب باید از مصرف آنها خودداری نموده و یا مصرف آنها را بسیار محدود نمایند. این مواد غذایی به طور کلی در افزایش وزن و افزایش قند خون نقش دارند .

• الکل ( عامل اصلی بروز کبد چرب)
• شکر افزوده ( تقویت و تسریع ساخت چربی در کبد)
• غذاهای سرخ شده (کالری و چربی بالا)
• نمک : ( احتباس زیاد آب در بدن و افزایش فشار خون)
• غلات تصفیه شده ( افزایش بیشتر قند خون به علت نداشتن فیبر)

فعالیت بدنی و ورزش :

به یاد داشته باشیم ورزش و فعالیت بدنی به عنوان مکمل رژیم غذایی مناسب و سلامت بخش سبب تسریع در کاهش وزن و کنترل بهتر کبد چرب می گردد .  از این رو به منظور تقویت میزان اثربخشی برنامه غذایی توصیه شده،  حتما 30 دقیقه فعالیت بدنی هوازی را در برنامه روزانه خود قرار دهید . 

Reference:

Healthline,

available from: https://www.healthline.com/health/fatty-liver-diet#takeaway