- نخستین دولت متحد فلات ایران را مادها در حدود سال 800 پ.م پایه­ گذاری کردند.

- مادها با تاثیرپذیری از معماری پیشرفته‌­ی تمدن ایلام و مراکز محلی در مناطق غربی ایران، تحولی در ساختار معماری منطقه ایجاد کردند.

- نتیجه­‌ی یافته­ های تدفینی زیویه (خصوصاً سفال­‌های کشف شده)، تایید وجود تاثیرات متقابل بین مادها و دیگر اقوام ساکن در فلات ایران و سکاهاست. این تاثیر، نوعی تمایل به اشکال و موضوعات حیوانی (جانورسان) در بیان هنر است.

- ارتباط فلزکاری مادها با اقوام بومی لرستان را می‌­توان در پیکره‌­های کوچک مفرغی بز به دست آمده از همدان ملاحظه کرد. تاثیر فلزکاری ماد تا قفقاز و فریژیه گسترش یافت و شیوه­‌ی فلزکاری آنان را تحت تاثیر قرار داد.

- مراکز عمده‌­ی سفالگری مادها عبارت‌­اند از:           

1- نوشی­جان تپه در ملایر                                        2- بیستون در کرمانشاه

3- زیویه در کردستان                                            4- کلاردشت در مازندران   5- باباجاني در لرستان

- از مهم­‌ترین آثار معماری ماد:          

1- بناهای عمارت­نشین صفه­ای بالای تپه                      2- گوردخمه­های سنگی

- مادها به ویژه به ساخت دژ اهمیت بسیار می‌دادند. نمونه­‌ی آن، دژ اکباتان (همدان) است.

- بارزترین نقش­ برجسته­‌های مادی را بر پیشانی گوردخمه­‌ها می‌­توان دید.

- شاخص­های معماری ایرانی : نقشه‌­ی چلیپایی و طاق­های ضربی عصر ساسانی

سعید کمالو

منبع: قلم چی