زنجان شهری پر از جاذبه های شگفت انگیز و تاریخی است که متاسفانه آنچنان در بین عموم مردم و گردشگران شناخته شده نمی باشد. این شهر جذاب در شمال غربی کشور قرار دارد و برای کسانی که می خواهند جاذبه های بکر و دیدنی را تماشا کنند بهترین مکان به شمار می رود.

با توجه به بررسی های صورت گرفته از نظر ارتفاع بعد از کلیسای سانتا ماریای ایتالیا و مسجد ایاصوفیه ترکیه این گنبد به عنوان سومین گنبد بزرگ جهان شناخته شده است، همچنین گنبد سلطانیه در زنجان به عنوان بزرگترین گنبد تاریخی در کشور و بزرگترین گنبد آجری در جهان به ثبت رسیده است. این گنبد زیبا و منحصر به فرد آذربایجانی در فهرست آثار جهانی یونسکو هم نیز به ثبت رسیده است. جالب است بدانید که طبق نظر "آرتور اپهام پوپ" و اکثر مورخان، گنبد سلطانیه الهام بخش معماران در ساخت کلیسای سانتاماریا دلفیوره ایتالیا (کلیسای جامع فلورانس) و تاج محل هند بوده است. از دیگر ویژگی های این بنا که سبب اهمیت بالای آن شده وزن 1600 تن آن است که به مدت 700 سال پابرجا بوده و تنها 8 سانتی متر نشست کرده است.

گنبد سلطانیه به دستور الجایتو (هشتمین سلطان سلسله ایلخانی) ساخته شد و اکنون هم آرامگاه اوست. این گنبد در شهر سلطانیه و در 300 کیلومتری تهران قرار دارد و با نمای آبی رنگش مانند نگینی در دل صحرا می درخشد.

گفته می شود وی در ابتدا مسلمان نبوده است اما در نیمه های ساخت گنبد سلطانیه مسلمان می شود و به زیارت امام علی در نجف می رود و سعی می کند تا قبر آن امام را از نجف به سلطانیه بیاورد که بعد از مخالفت علمای شیعه، منصرف می شود و آن را به منظور آرامگاه خود می سازد. با این حال، کمی از خاک نجف را با خود به سلطانیه آورد و در ساخت گنبد از آن استفاده کرد.

از لحاظ معماری گنبد سلطانیه در زنجان از سه طبقه تشکیل شده است که سبک نمای آن نیز به تقلید از معماری سلجوقی نیز ترتیب داده شده است و پایین بنا در قسمت همکف و طبقه اول با فضاهای اطراف گنبد نیز شبیه به مستطیل هستند و در طبقه دوم و سوم به صورت هشت ضلعی در می آید. طول هر یک از اضلاع این هشت ضلعی 17 متر است.

در رابطه با عدد 8 هنوز اطلاعات دقیقی وجود ندارد اما به گفته بسیاری از کارشناسان دلیل آن را مربوط به هدف ساعت خورشیدی می دانند و عده ای هم دلیل آن را هشت در بهشت می دانند. گنبد سلطانیه در تعداد پله ها نیز از اصول اسلامی پیروی می کند و تعداد 110 پله دارد که در حروف ابجد با نام امام علی مترادف می گردد.

همچنین جالب است بدانید مصالحی که در ساخت بدنه اصلی گنبد مورد استفاده قرار گرفته آجر است و در قسمت گنبد روکشی از کاشی های فیروزه ای و لاجوردی نیز دیده می شود که به شیوه معرق کاری شده نیز به کار رفته است، ملات مورد استفاد در این بنای زیبا نیز مخلوطی از گچ و مقدار اندکی آهک می باشد.